Yazıyı okumak için lütfen tıklayın.
Human Papillomavirüsü (HPV) nedir?
Human Papillomavirüsü (HPV), sık rastlanan ve cildi etkileyen bir grup virüstür. HPV, "epitelyal hücreler" denilen ince, düz hücrelerde yaşar. 100’den fazla farklı HPV tipi bulunur. Herbir HPV tipinin kendi numarası bulunur. Farklı tipler farklı sağlık sorunlarına neden olur. Yaklaşık 40 HPV tipi genital bölgeyi etkiler.
HPV virüsü nasıl bulaşır?
HPV ciltten cilde temas ile yayılır. Sıklıkla eller, parmaklar, ağız ve genital bölgede bulunur. HPV dokunma dahil, her türlü cinsel aktivite (oral, vajinal, anal seks) ile bulaşır. Bulaşması için mutlak cinsel birleşme olması gerekmez; sadece enfekte bölgeye cilt teması yeterlidir. İlk cinsel deneyim de bile enfekte olabilirsiniz. HPV ile enfekte birçok kişi kendisinde HPV enfeksiyonu olduğunu bilmez. Uzun yıllar HPV taşıyıcılığı hiçbir soruna neden olmayabilir. Bu yüzden, farkında olmadan partnerlere bulaştırma oranı çok kolay ve yüksektir.
HPV enfeksiyonu için risk faktörleri nelerdir?
Çoğu kişi yaşamları boyunca HPV ile enfekte olacaktır. Ama, sıklıkla virüs hiçbir probleme neden olmaz ve vücudun savunma sistemi doğal yollarla, hiçbir tedavi olmadan, virüsü vücuttan uzaklaştırır. Cilt teması ile bulaşan HPV için bazı risk faktörleri bulaşı kolaylaştırır. Doğumda nadir de olsa anneden bebeğe geçiş olabilir.
HPV hangi yollarla bulaşmaz?
HPV canlı kalmak için vücud ısısına ihtiyaç duyduğundan ciltten cilde temas dışında başka bir yolla bulaşmaz.
HPV enfeksiyonuna ait şikayetler nelerdir?
Anogenital bölgeyi tutan 40 HPV tipi, kanser yapma potansiyeline göre ‘yüksek’ ve ‘düşük riskli HPV’ olarak sınıflandırırlar. HPV ile enfekte birçok kişide hiçbir şikayet olmaz. Şikayet olmayınca da HPV taşıyıcısı olduğunuzu bilemezsiniz. Vücudun savunma sistemi sağlıklı ise kendiliğinden virüsü uzaklaştırır. Sıklıkla birkaç ayda geçer. %90’ı 2 yılda temizlenir. Bazen HPV enfeksiyonu yıllarda devam eder.
Düşük risk HPV enfeksiyonları nedir?
Düşük risk HPV’ler anogenital siğil nedenidir. Çok nadir kansere neden olurlar.
Genital siğiller, çok bulaşıcıdır. HPV ile enfekte partnerle olan temasınızdan haftalar veya aylar sonra ortaya çıkabilir. Genital siğiller düz veya kabarık, bazen karnıbahar şeklinde olabilir. Kadınlarda en sık dış genital bölgede (vulva) görülürler, ama anüs, rahim ağzı ve vajende de gelişebilirler. Erkeklerde ise penis, skrotum ve anüste gözlenirler. Ağız boşluğu, yutak ve ses tellerinde de siğil gelişebilir.
Doğumda anneden yenidoğana geçerek yaşam boyu sorunlara neden olacak solunum yolları veya ses telleri siğili etkenidirler.
Yüksek risk HPV enfeksiyonları nedir?
Özellikle yüksek riskli HPV tipleri ile enfeksiyonu vücud kendiliğinden temizleyemez. Zaman içinde, bu durum anormal hücre büyümesine ve değişikliklerine neden olup kansere gidişi başlatabilir. 15 tanesi kanser ile ilişkili HPV tipi vardır. Kanser gelişimi ile ilişkilendirilen yüksek riskli HPV tipleri şu kanserlere neden olabilir:
- Rahim ağzı (serviks) kanseri: HPV ile ilişkilendirilen en sık kanserdir. Nerdeyse %100’ü HPV’ye bağlı gelişir.
- Vajinal kanser
- Vulva (dış genital bölge) kanseri
- Anüs kanseri
- Erkeklerde penis kanseri
- Ağız ve yutak kanseri bazı tipleri
HPV 16 ve 18, rahim ağzı kanserinin %70-80 nedenidir. Diğer yüksek riskli HPV tiplerinden 5 kat fazla kanser yapıcı güçleri vardır. Diğerler yüksek riskli HPV tipleri güç sırasına göre ise şöyledir: HPV 45, 31, 33, 52, 58, 35, 59, 56, 51, 39, 68, 73, 82.
Türkiye’de HPV Tip 16 ve 18, rahim ağzı kanserinin %76’sından sorumlu bulunmuştur. İlk 6 yüksek riskli HPV tipleri (16, 18, 45, 31, 33, 52) ise ülkemizdeki rahim ağzı kanserinin %90’ından sorumludur.
Rahim ağzı kanseri risk faktörleri, HPV bulaş risklerine ek olarak sigara içmek, ilk doğumda genç yaşta olmak ve doğum sayısında artıştır.
HPV tanısı nasıl konur?
Genital siğiliniz saptandığında bu HPV enfeksiyonu anlamına gelir.
Bir şikayetiniz yoksa Pap smear ile rahim ağzı ve vajen hücreleri patolojik olarak incelenir. Bu testin sonucu anomal ise kolposkopi uygulanır.
HPV testi (HPV tiplendirmesi) ile vajen ve rahim ağzı hücrelerinde HPV DNA tayini yapılarak HPV varlığı ve tipi araştırılır. Yüksek riskli HPV varlığında kolposkopik inceleme önerilir.
Henüz onay almış anüs, penis veya baş-boyun bölgesinde HPV tarayan test yoktur. Ancak anüse uygulanan Pap smear ile erken anormal hücresel kanser öncesi değişiklikler yakalanabilir.
HPV enfeksiyonu nasıl tedavi edilir?
Siğiller kendi kendiliğinden yok olabilir. Geçmez ise lokal ilaçlar veya faklı enerji modülatörleri ile yakma işlemi yapılır.
Eğer HPV enfeksiyonu daha ciddi sorunlara yol açarsa, örneğin rahim ağzında kanser öncesi değişiklikler belli ciddiyette saptanırsa, o zaman doktorunuzla tedavi seçeneklerini görüşmelisiniz.
HPV önlenebilir mi?
HPV risk faktörlerini yok etmek ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri uygulamak önerilerdir.
Kondom kullanılmalı. Kondom sadece kapladığı alanı ve o cilt bölgesinin temas ettiği yerleri korur. Her türlü HPV enfeksiyon riskini engellemenin en kesin yolu hiçbir şeklide cinsel aktivite yaşanmamasıdır.
HPV’yi önlemenin en iyi yolu aşıdır. Her iki cins için 9-26 yaşları arasında, cinsel aktif yaşama başlamadan önce HPV aşısı önerilir. Aşı, ancak virüsle karşılaşmadan önce yapılırsa etkindir.
Kadınlar için rahim ağzı kanser taraması olan Pap smear test rutin olarak 21 yaşdan 65 yaşına kadar önerilir.