Menopoz nedir?

Menopoz, üreme çağının sona erdiğini belirleyen bir dönemdir. Yumurtalıkların yaşlanmasına bağlı olarak yumurtlama artık olmaz. Dolayısıyla yumurtalıklardan östrojen ve progesteron üretimi de durur.

Sıklıkla 45 – 55 yaşları arası menopoza girilir. 100 kadından 1’inde 40 yaşından önce menopoz görülür. Bu duruma ‘Erken Menopoz’ denir.

Menopoz neden olur?

Doğal bir süreç olması yanında bazen menopoz bazen çeşitli sağlık sorunları sonucu da gelişebilir. 

Menopoz dönemleri nelerdir?

Kadında menopoza doğru ilerleyen yaşam dönemine ‘Perimenopoz’ denir. 30’lu 40’lı yaşlardan başlayarak yumurtalıklarda üretilen östrojen hormon düzeyleri dalgalanmaya başlar. Menopozdan sonraki kalıcı adetten kesilme dönemi ‘Postmenopoz’ olarak adlandırılır.

Menopoz şikayetleri nelerdir?

‘Klimakterik şikayetler’ yumurtalıklarda üretilen östrojen hormonunun miktarlarındaki azalmaya bağlı gelişir ve yaşam kalitesini olumsuz etkiler.

Klimakterik şikayetlerin sıklığı, çeşitliliği, şiddeti ve süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte sosyal faktörlere, vücud yapısına, ırka ve yaşanılan coğrafyaya bağlıdır.

Klimakterik şikayetler, adetten kesilmeden aylar, hatta yıllar önce başlayabilir. 10 kadından 1’inde 12 yıl boyunca şikayetler devam eder. 

Menopozdaki adet düzensizliği nasıldır?

Perimenopoz döneminin en sık bulgusu adet düzensizliğidir. Kimi kadında adet sıklığı azalırken kiminde daha sık adet görülmeye başlanır. Nadiren adet kanaması birden kesilebilir. Bir veya daha fazla adet kanaması sekebilir. Ayrıca, adet kanama miktarı da bazısında azalırken kimi kadında artabilir.

En sık menopoz şikayetleri nelerdir?

Ateş basması ve gece terlemesi: Vücudun üst kısmı ve yüze aniden yayılan ateş artışı şikayetine ‘ateş basması’ ve gece olanına da ‘gece terlemesi’ denir. Cilt kırmızı renk alır ve terlidir. Birkaç saniye - dakikaya sürebilir. Bazı kadın ise ayda birkaç kez olur. Sıklıkla menopozdan önce başlar..  Gece terlemesi uykudan uyandırıp uykusuz bırakabilir.   

Uyku bozukluğu: Perimenopozda gece terlemesi olmadan da uykuya dalma, erken uyanma veya düzgün uyuyamama sorunu olabilir.

Vajinal kuruluk ve idrar yolları değişiklikleri: Östrojen azalmasına bağlı vajen ve komşu dokularda incelme, kuruluk ve elastikiyet kaybı gelişir. Sıklıkla postmenopozda başlar. İlişki sırasında ağrı, sık vajinal ve idrar yolu enfeksiyonu ve sık idrara çıkma hissi olur. 

Depresyon ve anksiyete: Perimenopozda birçok kadında depresyon ve anksiyete görülür.

Sistemlere göre menopoz şikayetleri nelerdir?

Eğer rahiminiz alınmış ancak yumurtalıklar duruyorsa menopozda olduğunuzu anlamak zor olabilir. Rahimi alınanlar kanama görmese de menopoz şikayetleri olur. Cerrahi menopoza girenlerde klimakterik şikayetler çok şiddetli yaşanır.

Menopoz ve sonrasında gelişen sağlık sorunları nelerdir?

Kadın yaşamının üçte biri menopoz sonrası dönemde geçer. Östrojen hormonunun üreme fonksiyonu dışında birçok etkisi vardır. Bu yüzden zamanla azalan östrojen hormonunun eksikliğine bağlı kadınlarda bazı sağlık sorunlarında risk artışı yaşanır.

Ne zaman menopozdan şüphelenmek gerekir?

Eğer 45 yaşın üzerinde ve adet düzensizlikleri yaşıyorsanız doktora başvurmalısınız. Ancak, sizi rahatsız eden başka şikayetleriniz varsa yine doktora başvurmalısınız. Örneğin, gece terlemesinden dolayı rahat uyuyamıyorsanız, ateş basmasından dolayı çalışamıyorsanız veya kendiniz mutsuz hissedip hiçbir şeyden keyif almıyorsanız klimakterik şikayetler yaşıyorsunuz demektir. Doktora başvurmanız gereken diğer durumlar şunlardır:

Menopoz tanısı nasıl konur?

Menopozu işaret eden hormon testleri (FSH, östradiol) vardır. Ancak bunlar tanı koydurucu değildir. Sadece fikir verir, çünkü bakılan değerler menopoza yakın dönemde oynamalar gösterebilir. Bu yüzden bu hormonlara, genç yaştaki hastalar veya bazı özel durumu olan hastalarda başvurulur. Ayrıca, ayırıcı tanı açısından hormon testleri (TSH) dahil başka kan testlerine de başvurulabilir.

Menopozda gebe kalınır mı?

Adet sıklığı azalsa bile adet kanaması olduğu sürece gebe kalma riskiniz hala vardır. Son adetinizi bir yıldan uzun bir süre önce gördüyseniz artık menopozdasınızdır ve gebe kalmanız mümkün değildir. Ancak o zaman korunmayı bırakabilirsiniz.

Menopoz tedavisi nedir?

Her kadın menopoz şikayetleri için tedavi almak istemez. Şikayetleri rahatsızlık verici bulanlar için tedavi seçenekleri vardır. Kişinin hangi şikayeti ön planda ise ona yönelik tedavi planlanır.

Bu ilaç grubuyla ilgili genel olarak ülkemizde sıkıntı yaşanmaktadır. Başka ülkelerde tedavide yeralan ağızdan veya vajinal uygulanan ilaçlar henüz ülkemizde bulunmamaktadır. Daha önceden kullandığımız ilaçlar da artık üretilmemektedir.

Hormon tedavisi nedir?

Perimenopoz ve menopoz sonrası şikayetleri rahatlatan en etkin tedavi ‘Hormon Tedavisi’dir. Bu tedavinin ana etkeni östrojen hormonudur. 2 tip hormon tedavisi vardır:

1. ‘Kombine Hormon Tedavisi’ (Hormon Tedavisi): Östrojen ve progesteron birarada uygulanan tedavidir. Çoğu kadın östrojeni bir diğer önemli hormon olan progesteron ile beraber almak zorundadır. Çünkü östrojenin rahim içi dokuyu uyarıcı etkisini progesteron ile baskılamak gerekir. Yoksa, uzun dönemde rahim kanseri gelişebilir.
2. ‘Östrojen Tedavisi’ (Sadece Östrojen Tedavisi): Sadece östrojen içeren tedavidir. Sadece rahimi alınmış hastalar tek başına östrojen alabilirler. ‘

Hormon tedavisi uygulama yolları nelerdir?

Östrojen birçok formda verilebilir. Ülkemizde ağızdan tablet, vajinal tablet ve krem formları bulunmaktadır. Yurt dışında flaster ve sprey şeklinde de östrojen bulunmaktadır. Eğer progesteron alınması gerekirse ayrı veya östrojenle birarada ağızdan tablet formunda ilaçlar vardır.

Hormon tedavisinin faydaları nelerdir?

40’lı 50’li yaşlarda bu hormon tedavilerinin etkin ve güvenli olduğu düşünülmektedir. Hormon tedavisi perimenopoz ve menopoz sonrası çoğu şikayetler için etkin olmakla beraber bazı riskleri de taşır. Tedavi isteyen hastalarda yarar ve zararları tam ve net olarak hastaya anlatıldıktan sonra karar verilmelidir.

Hormon tedavisi kimlere uygulanmaz?

Bazı kadınlar için menopoz tedavisi olarak hormonal ilaçlar güvenli olmayabilir. Belirtilen risk faktörü olanlar, bu sağlık sorunlarını doktorlarıyla konuşarak karar vermelidir. 

Hormon dışı menopoz tedavisi mümkün mü?

Bazı antidepresanlar – Depresyon ve ateş basmasına iyi gelir.

Bazı epilepsi ilaçları – Ateş basması ve uyku bozukluklarına iyi gelir.

Bazı hipertansiyon ilaçları – Ateş basması ve uyku bozukluklarına iyi gelir.

Selektif östrojen reseptör modülatörleri – Östrojenin etkili olduğu sadece bazı dokulara bağlanır. Ateş basması ve vajinal kuruluğa iyi gelirler.

Tarım Bakanlığı ruhsatlı ilaçlar – Doğal östrojenler içeren bitkilerden elde edilen ekstreler, çeşitli vitaminler ve mineraller içeren ilaçlar sistemik olarak klimakterik şikayetler için kullanılır.

Vajinal kayganlaştırıcılar ve nemlendiriciler – Vajinal kuruluk için önerilir.  

Kognitif davranış terapisi – Depresif ruh hali ve anksiyeteye etkilidir.  

Osteoporoz tedavisi – Kemik kırıklarını önler.

Kendi başına yapılabilecekler nelerdir?

Yaşam kalitenizi arttırmak için yaşam tarzı değişiklikleri yapmalısınız. Fiziksel, mental ve ruh sağlığınız için beslenme, spor ve mental aktiviteler çok önemlidir. İdrar kaçırma sorunu için ppelvik taban kaslarını güçlendirmek de gerekir. 

Kendi başına yapılabilecekler nelerdir?

En rahatsızlık verici ve en sık görülen şikayetler olan ateş basması ve gece terlemesi için önlem alıcı uygulamalar yapabilirsiniz.

Kendi başına yapılabilecekler nelerdir?

Duygulanım dalgalanmaları iş ve özel yaşantınızı olumsuz etkileyerek sizi mutsuz eder. Bu durumu rahatlatıcı aktiviteler, stresi azaltmak ve dinlenmek sizin elinizdedir.

Menopoz tedavi takibi nasıl yapılır?

Birçok kadın birkaç yıl tedaviye gerek duyar ta ki birçok şikayet gerileyene kadar. Önerilen, tedavinin etkili en düşük doz ve en kısa süre olarak verilmesidir. Şikayetleriniz, yaşınız ve risk faktörlerine göre yarar-zarar dengesi değerlendirilerek tedavi sonlandırılır.

Kemik sağlığı nasıl korunur?

Perimenopoz ve menopozdan sonraki 4-8 yıl boyunca kadınlarda östrojen azalması ile kemik kaybı hızlanır. Kemik kaybı çok fazla olursa ‘kemik erimesi’ne (osteoporoz) neden olur. İleriki yaşlarda osteoporoza bağlı kemik kırıkları görülür. En fazla kırık riski artan bölgeler omurlar, kalça ve el bileğidir. Bu yüzden kemik erimesi ve buna bağlı gelişen kemik kırıkları sonrası görülen hayatı tehtid eden durumları önlemek için kemik sağlığı çok önemlidir.

Menopoz sonrası sağlığın korunması

Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, menopoz sonrası yıllarda, yaşam kalitenizi arttırmak için en iyi yapabileceğiniz uygulamadır. Bu süreçte dengeli bir beslenme alışkanlığı edinmeli, yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini almalısınız. Düzenli egzersiz kemik kaybını yavaşlatır ve genel sağlığı iyileştirir. Yerçekimine karşı egzersizler, örneğin yürüyüş, kemikleri güçlü tutar. Ağırlık egzersizleri kasları ve kemikleri güçlü kılar. Denge egzersizleri, örneğin yoga, tai chi, düşmeye karşı sizi korur ve kemik kırıklarından korur. Mutlak, yıllık muayene ve testlerinizi yaptırın. Diş, göz ve işitme muayenesini unutmayınız. Rutin sağlık kontrolleri sorunların erken yakalanmasını sağlar.