Vulva ağrısı nedir?
‘Vulva’ kadın dış genital bölgesine verilen addır. Bu bölgede iki çeşit ağrı tanımlanmıştır:
- Vulvar ağrı: Belli bir etkene bağlı oluşan ağrı
- Vulvodini: En az 3 aydan beri süren, nedeni bilinmeyen, olası potansiyel faktörlerle ilişkilendirilen ağrıdır.
Vulvada ağrı her yaş grubunda görülür. Vulva sıklıkla normal görünümdedir. Bazen hafif kırmızı ve ödemli görülebilir. Vulvodini, uzun süreli yaşam kalitesini bozan bir sorun haline gelebilir. Her kadın vulvada ağrıyı farklı şekilde tarif eder:
- Yanma
- Sızlama
- Zonklama
- Batma
- Tahriş
- Hassasiyet
- Kaşıntı
- Rahatsızlık hissi
- Sürtünme hissi
- Ödemli kitle hissi
Vulvodini ise ağrının farklı parametrelerine göre çeşitli şekillerde tanımlanır:
- Yerleşimine göre:
- Lokal (örnek, vestibülodini, klitorodini)
- Yaygın
- Miks (hem lokal hem de yaygın)
- Uyarana göre:
- Uyaran sonrası (örnek, temas, penetrasyon)
- Kendiliğinden
- Miks (hem uyaran ile hem d kendiliğinden)
- Başlama zamanına göre:
- Primer (Başlangıcında hiçbir etken olmayan)
- Sekonder (belli bir olaydan sonra başlayan)
- Ağrı düzeni:
- Aralıklı
- Sürekli
- Sabit
- Erken
- Geçikmiş
Vulva ağrısı neden olur?
Vulvar ağrı nedenleri şunlardır:
- Enfeksiyonlar: Örneğin tekrarlayan mantar veya genital herpes (uçuk)
- Enflamasyon: Cilt hastalıklarıdır. Örneğin, liken skleroz, liken planus, immünobüllöz bozukluklar
- Kanser: Örnek, Paget hastalığı, yassı epitel hücreli kanser
- Nörolojik bozukluklar: Örneğin, postherpetik nöralji, sinir sıkışması, sinir hasarı, nöroma
- Travma: örneğin, doğum travması, yırtık, dikiş varsa yara iyileşmesi sırasında ağrı
- Tedavi yan etkisi: Örneğin, ameliyat sonrası, kemoterapi, radyoterapi
- Hormonal değişiklikler: Lohusalık dönemi, menapoz, eksiklikler
Vulvodininin, birçok etkenin birarada etkili olduğu, ancak hiçbir kanıtlanan nedenin ortaya konamadığı bir tablo olduğu kabul edilir. Olası etkenler şunlardır:
- Genetik
- Enflamasyon
- Sık mantar enfeksiyonları
- Allerjik reaksiyon
- Nöropatik ağrı
- Pelvik taban kaslarında spazm veya güçsüzlük
- Pelvic organ sarkması
- Hormonal dengesizlik
- Doğum kontrol hapları
- İdrarda yüksek oranda oksalat bulunması
- Psikolojik bozukluklar
Vulva ağrısı nelere yol açar?
Fiziksel bir şikayet olan vulva ağrısı psikolojik sorunlara da yol açar. Bunlar:
- Vajinismus
- Ansiyete
- Depresyon
- Uyku bozuklukları
- Cinsel fonsiyon bozukluğu
- Bozulmuş vücud algısı
- Partner ile olan ilişkide sorun
- Yaşam kalitesinde azalma
Vulva ağrısı nasıl değerlendirilir?
Doktorunuz herşeyden önce başvuru nedeni olan vulva ağrısı şikayetine yönelik detaylı bir öykü alır. En sık görülen vulva ağrı nedenlerini saptamaya çalışır. Tıbbi özgeçmişiniz, ameliyat hikayeniz, cinsel hayatınız ve ağrı şikayetinizle ilgili detayları sorgular. Ağrı şikayetinizin ne zaman başladığı, varsa daha önce uygulanan tedaviler, allerji, kronik hastalık veya cilt sorunları olup olmadığını sorar. Sonra jinekolojik muayenizi yaparak nedeni saptamaya çalışır. En sık istenen tetkikler şunlardır:
- Vajinal ve servikal kültürler: Akıntıdan alınan örneklerde enfeksiyon ajanı aranır.
- Kan ve idrar testleri: Enfeksiyon saptamaya yönelik istenir.
- Biyopsi: Nadir de olsa vulva ağrısını açıklamak için dokudan alınan örneğin patolojik incelemesi gerekir. Doku tanısı her zaman en kıymetlidir. Vulvanın cildin devamlılığının olduğu bir bölge olduğu unutulmamalıdır. O yüzden her türlü cilt hastalığı vulvada da görülebilir.
Vulva ağrısı nasıl tedavi edilir?
Tedavi etkene yöneliktir. Herkese iyi gelen tek bir tedavi yöntemi yoktur. Bazen tedavi etkinliği 1-2 aydan sonra ortaya çıkar. Kimi hastada birkaç tedavi şeklini birarada uygulamak gerekir.
Şikayetlerinizin takibi ve tedaviye verdiğiniz yanıtı daha iyi algılamak için ağrı günlüğü tutulması önerilir. Eğer vulva ağrısı başka bir tıbbi duruma bağlı ise, örneğin bir enfeksiyona, bu durumun tedavisi ağrının da geçmesini sağlar.
İlaç tedavisi
- Vulva, vajen enfeksiyon tedavisi: Bazı tip enfeksiyonlarda partner tedavisi gerektiğini unutmayınız.
- Ağrı kesiciler
- Lokal anestetikler: Bölgesel olarak uzun süreli veya cinsellik öncesi vulvaya uygulanırlar.
- Antidepresanlar ve epilepsi ilaçları: Bu grup ilaçların vulva ağrısına iyi geldiği gözlenmiştir. Etkinlikleri birkaç hafta sonra başlar.
- Östrojen kremleri: Hormonal değişikliklerin olduğu lohusalık ve menopoz durumunda kuruluğu azaltmak için uygulanır.
Fizik tedavi
Pelvik döşemeyi oluşturan dokularda spazm varsa, gevşemeyi sağlayacak yöntemler uygulanır. Böylece kas ve eklemlerdeki gerilim azalır.
Eğer pelvik taban bağ dokusunda gevşemeye bağlı ağrı varsa, kasların güçlenmesi ağrıyı azaltacaktır. Hangi kasların güç kazanması gerektiğinin algılaması için ‘biofeedback’ yöntem uygulanır. Böylece pelvik döşemeyi oluşturan kasların güçlenmesi için gereken egzersizler kişiye öğretilir. Kasları algıladıktan sonra yapılan egzersizler çok daha etkin olacaktır.
Masaj Terapisi
Kaslardaki en şiddetli kasılan bölgeye ‘Trigger noktası’ denir. Bu noktadan başlayan ağrı komşu dokulara yayılır. ‘Trigger noktası terapisi’ adı verilen, bu kasılma merkezine uygulanan özel bir masaj tekniği ile kasın gevşemesi sağlanır.
Ağrı terapisi
Vulvaya uygulanan çeşitli güç modaliteleri veya enjeksiyonlarla ağrı azaltılmaya çalışılır.
- Ses dalgası ve elektrik uyarısı kullanan özel alet ve tekniklerle ağrıyı azaltmaya yönelik uygulamalar yapılır.
- Sinir bloğu: Vulvanın ağrı iletisini bloke etmek amacıyla ilgili sinirlere uygulanan anestetrik ilaç enjeksiyonudur.
- ‘Trigger’ noktası enjeksiyonu: Bu noktaya anestetik ve streoid kombinasyonu enjeksiyonlar yapılabilir.
- Botoks uygulaması: Botoks kaslarda kasılmayı önler. Enjeksiyon olarak uygulanan botoks pelvik döşeme kaslarında gevşeme sağlayarak ağrıyı azaltılır.
Psikolojik danışmanlık
Partnerinizle ilişkinizde sorunlar vulva ağrısı nedeni olabilir. Ayrıca, vulva ağrısı ilişkinizi olumsuz etkileyebilir. Bu sorunlar danışmanlık hizmeti ile en etkin halledilir. Cinsel terapistler bu konuda yetkili kişilerdir.
Kronik ağrı ile başetme yollarını öğreterek stresi azaltmayı sağlayan kognitif davranışsal terapiler de etkindir. Böylece ağrı kontrolünde kendinizi daha hakim hissedersiniz.
Kendi kendine tedavi
- Beslenme alışkanlıklarında değişiklik: Bazı yiyecekler ve içecekler mesaneyi uyarabilir ve vulva ağrısı nedeni olabilir. Sakınılması gerekenler gıdalar şunlardır:
- Domates, portakal, greyfurt,
- Çikolata
- Çay, kahve, soda, kafeinli içecekler, alkol
- Tatlandırıcı içeren yiyecek ve içecekler
- Soğuk uygulama: Özel torbalar veya havluya sarılı buzların vulvaya aralıklı olarak uygulanması rahatlatabilir.
- Oturma banyosu: Ilık su ile dolu küvet veya leğene 5-10 dakika süreyle oturmak önerilir. Suya sabun, şampuan veya banyo köpüğü konması önerilmez.
- Penetrasyondan uzak durmak: Cinsellikten kaçınılması önerilmez, ancak penetrasyon ağrılı olacağından tedavi olana kadar ya daha az ağrılı bir pozisyon bulmak ya başka türlü cinsel aktiviteler denemek ya da kokusuz kayganlaştırıcılar kullanılmalıdır. Ağrılı cinsellik ilişkinizi olumsuz etkileyecektir.
Vulva ağrısı önlenebilir mi?
Bazı önlemler ile vulva ağrısına engel olabilirsiniz:
-
- Vulva temizliğinde sadece su kullanmak.
- Sadece ılık su duş almak.
- Kokusuz temizlik ürünleri ile banyo yapmak.
- Kokulu tuvalet kağıdı veya kolonyalı mendil ile silinmemek.
- Sprey, pudra gibi ürünleri vulvaya uygulamamak.
- Vajen içini yıkamamak (vajinal duş yapmamak).
- Banyodan sonra vulvaya su bazlı nemlendiriciler uygulamak.
- %100 pamuklu veya penye iç çamaşırı kullanmak.
- Sıkı iç çamaşır ve kıyafetten kaçınmak.
- %100 pamuklu ped kullanmak.
- Ata binmek, bisiklet sürmek gibi bazı aktivitelerden kaçınmak.