Pelvik inflamatuar hastalık nedir?
Pelvik inflamatuar hastalık (pelvic inflammatory disease = PID) kadın üreme sistemini etkileyen enfeksiyondur. Kadın üreme sistemini oluşturan organlar şunlardır:
- Rahim (uterus): Fetüsü taşıyan organ
- Yumurtalıklar (överler): Yumurtayı salan organ
- Fallop tüpleri: Yumurtlama sonrası yumurtayı yakalayan, döllenme olursa embriyonun rahime ulaşmasını sağlayan organlar
- Vajen: Rahimi dış genital organlara bağlayan yapıdır.
Birçok bakteri PID’ye yol açabilir. En sık PID etkenleri cinsel temasla bulaşan enfeksiyon (CTBH) ajanları, özellikle klamidya ve gonoredir. Bakteriler önce vajenden girerek vajinal enfeksiyona neden olur. Zamanla bakteriler yukarıya doğru ilerleyerek sırayla rahim ağzı, rahim, tüpler ve oradan da tüm pelvik bölgeye (leğen kemiklerinin oluşturduğu alt karın bölgesi) yayılır. Uzun dönemde PID, hayatı tehtid eden sorunlara bile yola açabilir. Bu yüzden PID şüpheniz varsa hemen doktorunuza başvurmalısınız.
PID risk faktörleri nelerdir?
PID ile ilişkilendirilen birçok risk faktörü korunmasız ilişkiyle alakalıdır. Çok nadir bazı rahim içine yapılan tıbbi müdahaleler de enfeksiyona neden olabilir:
- 25 yaşından önce cinsellik yaşanması
- Çok sayıda cinsel partner
- Partnerin çok sayıda partneri olması
- CTBH, özellikle klamidya ve gonore
- PID öyküsü
- Kondom kullanmadan cinsellik
- Vajinal duş uygulaması
- Rahim içine yapılan tıbbi müdahaleler
PID şikayetleri nelerdir?
PID’nin erken döneminde hiçbir şikayetinizin farkında olmayabilirsiniz. Ancak enfeksiyon ilerledikçe şu şikayetler görülebilir:
- Alt karın ağrısı (en tipik şikayettir)
- Kötü kokulu yoğun vajinal akıntı
- Düzensiz ara kanama veya lekelenme
- İlişki sırasında ağrı
- İdrar yaparken ağrı, yanma veya kesik kesik idrar yapma
- Halsizlik
Bu şikayetler varsa hemen doktora başvurmalısınız. İhmal edilen, zamanında tedavi edilmeyen PID kalıcı hasarlara, hatta hayatı tehtid eden durumlara yol açabilir.
Acil olarak hastaneye başvurmayı gerektiren şikayetler ise şöyledir:
- Alt karında şiddetli ağrı, hassasiyet
- Kötü kokulu vajinal akıntı
- 5o C üstü ateş
- Üşüme, titreme
- Bulantı, kusma
- Baş dönmesi, göz kararması
PID tanısı nasıl koyulur?
PID tanısını ivedilikle koymak önemlidir. Şikayetleri geçiştirip gecikerek doktora gidildiğinde uzun dönemli sorunların gelişmiş olma riski artar. PID tanısı koyduran basit bir test yoktur. Ancak, birkaç test ile olası neden bulunabilir.
Detaylı öykü sonrası jinekolojik muayene yapılarak enfeksiyon odağı aranır. Vajinal ve rahim ağzı kültürleri, kan ve idrar testleri ile enfeksiyon saptanmaya çalışır.
PID tanısı konduğunda üreme organlarında olası hasarı saptamak için ileri tetkik yapılabilir. Ek incelemeler şunlardır:
- Pelvik ultrason: PID’de tüp veya yumurtalıklarda kitle saptanabilir. Karın içinde serbest mayii görülebilir.
- Endometriyal biyopsi: Rahim içi dokudan (endometriyum) örnek alınır.
- Laparoskopi: Karın içine bir kamera yardımı ile girilerek hem yapışıklık veya kitle tanısı hem de tedavisi için uygulanır.
PID nasıl tedavi edilir?
PID tedavisinde antibiyotik kullanılır. Hastalık şiddetine göre hastaneye yatış ve damar yolundan ilaç tedavisi gerekebilir. İlaçlara ilk etkin yanıt alınıp şikayetlerininz hafiflediğinde taburcu edilerek ağızdan ilaç tedavisi ile devam edilir. Hangi tedavinin sizin için etkin olacağına doktorunuz karar verir.
Hastalığın nüksünü önlemek için ilaç tedavi dozu ve süresine riayet etmek gerekir. PID tanısı konduğunda son 2 ay içindeki partner/partnerlerinize haber vermeli ve doktora başvurması gerektiğini söylemelisiniz. Partner tedavisi yapılmaz ise tekrar enfekte olabilirsiniz.
PID’ye bağlı uzun dönem sorunlar nelerdir?
PID önlenebilen bir durum olmasına rağmen sorumsuz davranışlar, ihmal edilen şikayetler ve yetersiz uygulanan tedavi maalesef geri dönüşümü olmayan hasarlara, hatta hayatı tehtid eden durumlara bile yol açabilir:
- Kronik pelvik ağrı
- İnfertilite
- Dış gebelik
- Sepsis (enfeksiyonun kana karışması)
PID önlenebilir mi?
En sık PID etkenleri cinsel temasla bulaşan enfeksiyonlar olduğu için gerekli önlemleri alarak PID riskini azaltabilirsiniz:
- Hiç cinsellik yaşamamak
- Yeni partneriniz varsa ikinizinde önce CTBH testleri yaptırmanız
- Partnerinizle monogamik ilişkiniz olması
- Her cinsel aktivitede lateks kondom kullanmak
- Partnerinizde enfeksiyon şüphesi varsa ilişkiye girmemek
- İlişkiden önce alkol veya madde kullanmamak (riskli davranışlara neden olurlar)
- Vajinal duştan kaçınmak
- Tuvalet sonrası hep önden arkaya doğru temizlik yapmak
Gebe kalırsam ne olur?
PID olan kişilerde gebelik elde etmek zor olabilir. Çünkü PID hem tüpleri hasarlar hem de yapışıklıklara bağlı hareketlerini kısıtlar. Gebelik elde etseniz bile bunun dış gebelik olma riski yüksektir. Yaşamı tehtid eden bu durum karşısında PID öykünüz var ve gebe kalmak istiyorsanız doktorunuza bunu söylemelisiniz.