Rahim ağzı kanser taraması amacı nedir?

Rahim ağzı kanseri yıllar içinde geliştiğinden ölüm oranlarının azaltılmasında en temel etken, tarama testinin uygulanmasıdır. 

Rahim ağzı neresidir?

"Rahim ağzı" (serviks), rahimin en aşağı kısmında bulunan, rahimi vajen (doğum kanalı) ile birleştiren bölgedir.  Vajendeki kısmına ‘ektoserviks, gözlemleyemediğimiz kısmına ‘endoserviks’ denir. Bu kısım bir kanal yapısındadır. Bir ucu rahime yakın (internal os), bir ucu da vajene yakındır (eksternal os). 2 uç arasında kalan kısım endoservikal kanal.  

Rahim ağzının yapısı

Rahim ağzı, 2 farklı hücre tipi içerir: Ektoservikste yassı hücreler ve endoservikal kanalı döşeyen gudde (glandüler) hücreleri. Bu 2 hücre tipinin karşı karşıya geldiği bileşke alanına ‘Skuamokolumnar bileşke’ (SCJ) denir.

Doğumda bu bileşke endoservikal kanal içinde iken ergenlikte ektoservikse göç eder. Erişkinde tekrar endoserviksteki orijinal yerine geri döner. Bu yer değiştirme sürecinde oluşan alana ‘Geciş Bölgesi’ (transformasyon zonu) denir. Rahim ağzı kanseri bu bölgeden kaynaklanır.

Rahim ağzı tarama testleri nelerdir?

3 tip rahim ağzı kanser tarama testi vardır:

1. Pap smear:
2. HPV testi (HPV tiplendirmesi):
3. HPV/Pap ko-test:

 Pap smear nedir?

Rahim ağzı ve vajen hücrelerinin patolojik olarak incelenerek, kanser öncesi hücresel değişiklikler ve anormal hücre varlığının araştırıldığı tarama testidir. 2 tip Pap smear vardır: 

1. Konvansiyonel: İncelenecek hücreler, ince bir cam üzerine fırça ile yayılarak alkol ile fikse edilir ve patoloji laboratuvarına yollanır.
2. Sıvı bazlı: İncelenecek hücreler sıvı bir ortama aktarılıp laboratuvara yollanır.

Sekonder sifiliz bulguları

Bakterinin tüm vücuda yayıldığı dönemdir. Enfeksiyonu kaptıktan 6 hafta - 6 ay sonra başlar. Primer evrede tedavi edilmeyenlerin %25’inde sekonder sifiliz gelişir. Bu evrede görülen yaygın deri döküntüsü, pürüzlü, kabarık, kırmızı, kırmızımsı, kahverengi benekler şeklindedir. Genelde kaşınmaz ve bazen farkına varılamayacak kadar soluktur. Özellikle avuç içi ve ayak tabanındakiler çok tipiktir.

Vücudun sıcak, nemli yerlerinde (ağız, yutak, genital bölge) büyük, gri-beyaz yama tarzında plaklara ise ‘Kondiloma lata’ denir.

Bu evre 1-3 ay sürer. Bazen bulgular o kadar hafiftir ki hasta farketmeyebilir. İlaç kullanılmasa bile bu evre kendiliğinden geriler, fakat bir sonraki evreye ilerler.

HPV testi nedir?

Testin güvenilirliği %96’dır. Birçok moleküler metod kullanılır:

1. Hybrid Capture® sistemi: Sinyal-amplifikasyonu (Hybrid Capture® assay) tekniği kullanır. Genotipleme yapmaz. Yüksek duyarlılık ve özgünlükte bir testtir.
2. PCR-bazlı teknikler: Yüksek duyarlılık ve özgünlüğü olan bu teknik, emeğe dayalıdır. Yalancı negatif sonuçları vardır.

c. ‘Real-time PCR assay’: Hızlı, tekrarlanabilir ve güvenlidir. Avantajı, çok küçük virüs konsatrasyonunu ve farklı hedefleri aynı anda yakalayabilmesidir. Ayrıca virüs yükünü de saptayabiliyor.

Tarama testi için örnek nasıl alınır?

Vajen duvarlarını aralamaya yarayan ördek ağzına benzeyen "spekulum" denilen bir alet kullanır. Spekulum vajene yerleştirilir ve rahim ağzı tam karşıda ve tepede olarak gözlemlenir. Pap smear için fırça benzeri özel spekulum çubuğu hafifçe rahim ağzı yüzeyine ve rahim ağzı kanalına sürtülerek buradaki hücreler elde edilir.  HPV testi için ise ucu pamuklu özel çubuklar, rahim ağzı ve rahin kanalından sürüntü almak için kullanılır.

Ne zaman Pap smear yaptırmaya başlamalıyım?

21 yaşından sonra cinsel aktif yaşamı olan her kadınının düzenli rahim ağzı kanser taraması yaptırması önerilir.   Cinsellik yaşamaya daha sonra başlarsanız ilk deneyimden 1 yıl sonra Pap smear yaptırmaya başlamalısınız.

30 yaşına gelince HPV testi önerilir.

Rahim ağzı kanser tarama sıklığı nasıl olmalı?

Tarama sıklığı yaşınıza, kullanılan tarama testine ve önceki sonuçlarınızın ne olduğuna göre değişmektedir: 

Rahim ağzı kanser taraması önerilmeyenler durumlar şunlardır:

• < 21 yaş
• 65 yaş ve öncesi yeterli taranmış, sorunsuz takipli ve risk faktörü olmayanlar
• Rahim ağzında yüksek riskli patolojisi olmayan rahimi alınan hastalar

Rutin dışında, ilişki sonrası kanama gibi bazı şikayetler varlığında da rahim ağzı kanser taraması yapılmalıdır.

Ne zaman daha sık tarama yapılmalı?

HIV pozitiflerde 6 kat daha fazla kanser gelişir. Kanserli hastaların %5’i HIV pozitiftir.

Tarama öncesinde nelere dikkat etmeliyim?

Günümüzde uygulanan patolojik inceleme teknikleri sayesinde tarama öncesi ilişkiye girmemiş olmak, vajene hiçbirşeyin uygulanmamış olması, adet bitiminden sonra zaman geçmiş olması gibi önkoşulların gereksiz olduğu ortaya kondu. Sadece adet kanamasının yoğun olduğu günler tarama için uygun değildir.

Rahim alınma ameliyatından sonra da tarama yaptırmalı mıyım?

Rahim alınma operasyonu sonrası kanser taraması gerekliliği, neden bu ameliyatı olduğunuza göre belirlenir.  Eğer:

• Rahim ile beraber rahim ağzı da alındıysa (total histerektomi ameliyatı)
• Rahim ağzı kanseri veya kanser öncesi değişiklikler (displazi) nedeniyle ameliyat olmadıysanız

Pap smear alınmasına gerek kalmamıştır.

HPV aşısı olduktan sonra kanser taraması gerekli mi?

HPV aşısı olduktan sonra da kanser taramasına devam edilmelidir.  HPV aşısı rahim ağzı kanseri, vajen kanseri ve genital şiğil riskini azaltsa da tamamen koruyucu değildir, çünkü aşının içinde olmayan daha farklı HPV tipleri de kanser ve siğil nedenidir. Bunlarla enfekte olmamak için kondom kullanılması gerekmektedir.

Anormal Pap smear sonucu ne demek?

Anormal yassı hücre değişiklikleri ‘servikal displazi’ olarak adlandırılır. Servikal displazi sınıflaması:

ASCUS (Atypical Cells of Undetermined Significance) hafif anormal değişiklikleridir. Enfeksiyona veya kanser öncesi değişikliklere bağlı olabilir. 4-6 ay sonra tekrar Pap smear alınır.

ASC-H (Atypical Squamous Cells, cannot exclude a High-grade squamous intraepithelial lesion): Hücreler normal görünmemektedir ve ASC-US’dan daha ileri derecedeki değişiklikler yok sayılamaz.

LGSIL (Low-Grade Squamous Intraepithelial Lesion) hafif derece displaziyi (CIN 1) anlamına gelir. Sıklıkla 2 yıl içinde kendiliğinden geriler.

HGSIL (High-Grade Squamous Intraepithelial Lesion) tedavi edilmediğinde rahim ağzı kanserine neden olabilecek ciddi sorunu (CIN 2, CIN 3) işaret eder.

CIS (Carcinoma In Situ): Ciddi anlamda kansere benzer hücreler saptanmıştır, ama bu değişiklikler sadece o hücre içinde sınırlıdır, yani hücre sınırlarını aşmamış, yayılmamıştır. 

Anormal Pap smear sonucu ne demek?

Anormal rahim içi kanalı (endoservikal kanal) döşeyen salgı hücreleri (glandüler hücre) değişiklikleri şu şekilde tanımlar:

AGUS (Atypical Glandular Cells of Undetermined Significance) rahim ağzında salgı üreten bezlerdeki hücrelerin anormal değişiklikleridir. Ciddi bir sorunu işaret edebilir.

AGC (Atypical Glandular Cells): kansere benzeyen hücreler saptanmıştır.

AIS (Endocervical Adenocarcinoma In Situ): Ağır derecede anormal hücresel değişiklikler saptanmıştır, ancak bu durum hücre sınırlarını henüz aşmamıştır.

Adenokarsinom: Artık bir kanser söz konusu. Fakat sadece rahim ağzı kanal kanseri değil, rahim iç dokusu (endometriyum) kanseri veya rahim dışından kaynaklı başka bir kanser de olabilir.

Pap smear sonucumda sorun çıkarsa ne olur?

Sıklıkla önce HPV testi önerilir. Böylece kanser yapacak HPV tipi ile mi? enfekte olduğunuz saptanabilecektir.  Anormal Pap smear sonucu ve yaşınıza göre öneriler şu şeklide olabilir:

• Pap smear tekrarı – Bazen hücrelerin normal – anormal ayrımı yapılamaz. Bu durumda birkaç ay beklemek hücrelerin tekrar normal görünüm kazanmasını sağlayacaktır. Bu şeklide raporlanan hastalarda hemen HPV testi yapılması ve 6-12 ay sonra Pap smear tekrarlanması daha uygundur.
• Kolposkopi – Rahim ağzı çıplak gözle gözlemlendikten sonra mikroskop altında detaylı olarak incelenir. Rahim ağzına uygulanan kimyasallara buradaki hücrelerin verdiği reaksiyon izlenerek şüpheli bölgelerden ve rahim ağzı kanalından biyopsi (endoservikal küretaj) alınır. Bu şeklide kesin tanı konmuş olur.

Rahim kanseri öncüsü hücresel değişiklikler veya erken rahim kanseri tanısı konursa erken tedavi ile etkin bir başarı elde edilir.

HPV testi pozitif ise ne yapılır?

Yüksek riskli HPV tipleri ile enfekte kişilerde kolposkopik inceleme yapılır. Bu muayenede şüpheli yerlerden biyopsi alınarak kanser öncesi değişiklikler, erken kanser varlığı gibi hücresel anomaliler aranır. Biyopsiler temiz gelirse pap smear ile yıllık takip yapılır. 5 yıl sonra HPV testi tekrarlanır. Bu arada anormal sonuç çıkan Pap smear olursa tekrar kolposkopik inceleme yapılır.