Gestasyonel diyabet nedir?
Gebelik sırasında ilk defa olarak kan şeker yüksekliği gelişmesine ‘gestasyonel diyabet’ denir. Genellikle doğum sonrası geçer. Gebelikte oran %5-10 arasındadır.
Sıklıkla gebeliğin ikinci yarısında görülür, ancak her dönemde gelişebilir.
Gebelikte artan ihtiyacı karşılamak için vücud yeterli insülin (kan şekerini kontrol eden hormon) üretemezse gelişir.
Gestasyonel diyabet gebelik ve doğum sonrası siz ve bebeğiniz için sorunlara neden olabilir. Ancak erken tanı ve uygun yönetim ile bunlar bertaraf edilebilir.
Gestasyonel diyabet tanısı, gebe kalmadan önce diyabetiniz olduğu anlamına gelmez ya da doğum sonrası diyabetik olacaksınız demek de değildir. Ancak bu tanıyı alan bir grup gebede aslında tanı konulmamış gebelik öncesi hafif derecede diyabet vardır.
Gestasyonel diyabet neden olur?
Neden bazı gebelerde bu tablo geliştiği tam olarak bilinmemektedir. Nasıl gestasyonel diayabet oluştuğunu anlamak için gebeğin vücud kan şekeri üzerindeki etkilerini bilmek gerekir.
Sindirilen besinlerden şekerin kana karışmasına cevap olarak pankreas insülin adlı bir hormon üretir. İnsülin şekerin kandan uzaklaştırılarak hücre içine girmesi ve enerji kaynağı olarak kullanımını sağlar. Gebelikte plasenta birçok hormon salgılar. Bunların hepsi vücudunuzun insüline verdiği yanıtı azaltarak kan şekerinin yüksek olmasına neden olur. Normalde gebelerde görülen öğün sonrası hafif kan şekeri yüksekliği bundan dolayıdır. Annede insüline karşı gelişen bu direnç aslında bebeğe giden kan şeker milktarının yüksek olması içindir.
Gebelik ilerledikçe bu hormonların miktarı da artar. Yani, gebeliğin kendisi diyabete eğilimi arttıran bir süreçtir. Annede kan şekerini kontrol altında tutmak için daha çok insülin üretimi (bazen iç katı kadar) başlasa da bazı gebede bu yeterli olmaz ve sıklıkla 24. hafta civarı gestasyonel diyabet gelişir. İnsülin yeterli olmayınca, şeker kandı terkederek hücre içine giremez, enerji ihtiyacı karşılanamaz ve kanda yükselmeye devam eder. Buna ‘hiperglisemi’ denir.
Gestasyonel diyabet tanısı için ne yapılıyor?
Tüm gebelerde gestasyonel diyabet testi yapılır. Bu test 24-28. haftalar arasında yapılır. Ancak, ilk gebelik muayenesinde risk faktörleri saptanırsa daha önce test yapılır. Önceden tarama yapılanlarda sonuç sorunsuz ise bu gruba 24-28. Haftalarda tekrar tarama yapılır.
Test için iki yaklaşım vardır.
- 50 gr yükleme: açlık ve 50 gr. şeker yükleme sonrası 1. Saat kan şekeri bakılır. Test sonucu yüksek ise 100 gr. Şeker yükleme testi 3 saatlik olarak yapılır. Buna göre iki yüksek sonucu olan tanı alır.
- 75 gr. yükleme. açlık ve 75 gr. şeker yükleme sonrası 1. Ve 2. Saat kan şekeri bakılır. Bir yüksek sonuç direk tanı koydurur.
Gestasyonel diyabet olunca yaşam boyu diyabet hastası mı olunur?
Çoğu gebede doğum sonrası tablo geriler. Ancak kalan yaşam boyunca diyabet için artmış risk altındadırlar. Gebelik öncesi hafif derece diyabeti olanlar için ise artık yaşam boyu bir hastalık olmuştur.
Kimler gestasyonel diyabet için risk grubundadır?
- > 25 yaş
- Kilolu olmak (VKİ≥30)
- İnsulin direnci öyküsü
- Aile öyküsü: Anne, baba, kardeşler gibi yakın akrabalarda tip 2 diyabet
- Önceki gebelikte gestasyonel diyabet öyküsü
- İri bebek (>4000 gr) doğum öyküsü
- Ölü doğum öyküsü
Gestasyonel diyabet bulguları nelerdir?
Gestasyonel diyabet genelde şikayete neden olmaz. Çoğu vaka tarama testinde kan şekeri yüksekliği ile yakalanır. Ancak kan şekeri çok yüksek olanlarda şu şikayetler olabilir: aşırı susama hissi, sık idrara çıkma, ağızda kuruluk, yorgunluk. Yine de bu şikayetler gebelikte de sık olduğundan test yapmadan tanı konulamaz.
Gestasyonel diyabet gebeliği nasıl etkiler?
Gestasyonel diyabet, iri bebek (doğum ağırlığı > 4000 gr) riskini arttırır. Bu da artmış sezaryan oranı demektir. Bu grup gebede gebelikte hipertansif hastalık riski de artar. Bazen günü gelmeden doğum eylemini uyarmak gerekebilir.
Gestasyonel diyabet bebeği nasıl etkiler?
Gestasyonel diyabet sıklıkla gebeliğin ikinci yarısında gelişir ki bu dönem bebeğin de büyüme hızının arttığı dönemdir. Bu yüzden gebelik öncesi diyabeti olanların bebeklerinde artmış yapısal anomali riskine rağmen gestasyonel diyabetiklerin bebekleri için bu risk söz konusu değildir. Ancak tedavi edilmez ya da kötü yönetilirse gestasyonel diyabet bebekte kan şekeri yüksekliğine, dolayısı ile artmış yağ oranına neden olur. ‘İri bebek’ olarak tanımlanan bu bebeklerde amniyon sıvı fazlalığı ve buna bağlı erken doğum tehtidi, ölü doğum, müdahaleli doğum, ilerlemeyen travay, sezaryan, omuz takılmasına bağlı sinir hasarı gibi sorunlar söz konusudur.
Gestasyonel diyabetli anneden doğan bebeklerde hangi sorunlar gelişebilir?
Bu bebeklerde doğum travması dışında yenidoğan döneminde uzamış sarılık, solunum sıkıntısı (prematür olmasalar bile), hipoglisemi ve buna bağlı konvülsiyon (nöbet), hipokalsemi ve hipomagnezemi riskleri vardır.
Gestasyonel diyabetin uzun dönemde anne ve çocuğuna etkileri nedir?
Gebeliğinde bu tanıyı alan kadınlar ilerde tip 2 diyabet adayıdır. Doğum sonrası normal kilosuna geri dönen kadınların dörtte birinde tip 2 diyabet gelişir. Bir sonraki gebelikte de tekrarlama riski üçte ikidir. Çocuklar ise ilerde obezite ve tip 2 diyabet riski altındadır.
Gestasyonel diyabetik gebe doğumdan sonra ne yapmalı?
Lohusalık döneminde kan şeker takibine devam edilir. Doğumdan sonraki 6 – 12 ayda şeker yükleme testi yapılır. Bunlar normal ise yılda bir tekrarlanır. Çocuğunuz da obezite ve diyabet açısından takipli olmalıdır. Uygun yaşam tarzı değişiklikleri (sağlıklı beslenme, spor) ile bu risklerin önüne geçilmeye çalışılır.
Gestasyonel diyabet nasıl tedavi edilir?
Bu tanıyı alan gebede oluşabilecek sorunlar kan şekeri kontrolü ile önlenebilir. Bu da diyet ve egzersizin beraber yapılması ile mümkündür. Yaşam tarzı değişikliklerinin etkinliği ise açlık-tokluk kan şekeri takibi ile anlaşılır. Günde önerilen kilokalori 2500 olup açlık şekeri ≤ 95 mg/dl, tokluk 1. saat ≤ 140 mg/dl, 2. saat ≤ 120 mg/dl’dir. Buna rağmen az bir grupta insülin başlamak gerekebilir.
Sonraki gebeliği planlarken ne yapmalı?
Gestasyonel diyabet öykünüz varsa tekrar gebe kalmadan mutlak tekrar diyabet açısından kontrollerinizi yaptırın. İdeal kilonuza gelin. Egzersizi hayatınızın olmazsa olmazı yapın. Metabolik parametreleriniz normalleşmeden gebe kalmayın. Folik asid 400 mgr/gün başlayın.
Plansız gebe kalırsanız hemen doktora başvurun. İlk önce diyabet açısından testiniz yapılacaktır. Bu normal ise ya 24-28. haftada gebelikte şeker taraması yaptırılır yada açlık-tokluk kan şeker takibine hemen başlanır.