Human Papillomavirus (HPV) aşısı nedir ?
HPV aşısı “human papillomavirüs” adlı virüse karşı koruyucu bir aşıdır. Ciltten cilde temas (en sık cinsel yolla) bulaşan bir virüs olan HPV, rahim ağzı (serviks) kanserinin hemen hepsinden sorumludur.
Neden HPV aşısı olmalıyım ?
HPV aşısı sizi HPV enfeksiyonundan korur. Farklı tiplerde HPV vardır ve farklı sağlık sorunlarına neden olurlar. HPV enfeksiyonlarına bağlı görülen hastalıklar şunlardır:
- Genital bölge HPV enfeksiyonu, rahim ağzı, vajen ve vulva kanserleri ve erkeklerde penis kanserine yol açar. Ayrıca, genital siğiller de HPV enfeksiyonuna bağlı gelişir.
- Anüs etrafı HPV enfeksiyonu anüs kanserine neden olur.
- Ağız ve yutak HPV enfeksiyonu bu bölgelerde kanser nedenidir.
HPV enfeksiyonunun kimlerde kansere neden olacağını bilmek mümkün değildir. Bu yüzden HPV enfeksiyonunu önlemenin en iyi yolu HPV aşısıdır.
HPV nasıl bulaşır ?
HPV ile enfekte bir kişinin genital bölgesine, ağız veya genital bölge teması olan kişi HPV kapabilir. Bu sıklıkla oral, vajinal veya anal seks ile olur. Bu yüzden cinsel temasla bulaşan hastalıklar grubunda yer alan bir enfeksiyondur. Ancak, HPV cinsel birliktelik olmadan da, yani, enfekte genital bölgenin cilde teması ile de yayılabilir.
Partner sayısı arttıkça HPV bulaşma riski de artar. HPV ile enfekte birçok kişi kendisinde HPV enfeksiyonu olduğunu bilmez. Bu yüzden, farkında olmadan partnerlere bulaştırma oranı çok kolay ve yüksektir.
Farklı tipte HPV aşıları mı vardır ?
Evet. 3 tip HPV aşısı bulunmaktadır. Ancak hepsinin ortak özellikleri şunlardır:
- HPV enfeksiyonunu önleyicidirler.
- HPV DNA’sı, canlı virüs veya virüs partikülü içermezler.
- Enfeksiyöz olmayan, rekombinant aşılardır.
HPV aşıları, etkili oldukları HPV tiplerine göre farklı tiptedir:
- Cervarix
- Gardasil
- Gardasil-9
Aşıların hepsi en sık genital siğil ve yüksek riskli kanser etkeni tipleri hedef almaktadır. Hepsi en sık rahim ağzı kanseri etkeninin %70’inden sorumlu tip 16 ve 18’e karşı koruyucudur.
Gardasil ve Gardasil-9 ayrıca, en sık genital siğil etkeni olan HPV 6 ve 11’e karşı da korur.
Gardasil-9’da rahim ağzı kanserinin %20’sinden sorumlu diğer 5 yüksek riskli HPV tipleri olan 31, 33, 45, 52, ve 58’e karşı koruyuculuk hedeflenmiştir. Türkiye’de Gardasil-9 bulunmamaktadır.
Veriler Cervarix’in (tip 16 ve 18 içeren) diğer tipler için biraz da olsa karşı-koruyuculuğu olduğu yönündedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bu yüzden 3 aşının da rahim ağzı kanserine karşı etkinliğini eşit kabul etmektedir.
Klinik çalışmalarda aşıların etkinlikleri gösterilmiş.
Kaç yaşında aşı olmak idealdir ?
Her 2 cins için de cinsel aktif yaşama başlamadan önce HPV aşısı önerilir. Aşı ile en iyi etkinlik, HPV ile hiç temas etmeden önce uygulanma ile sağlanır. Yani, cinsel aktif yaşama başlamadan önce aşı olunmalıdır.
En sık önerilen aşı yaşları, 11 – 12’dir. Ancak 9 ile 26 yaş arası dönemde aşılanmak uygundur. Eğer bir HPV enfeksiyonunuz varsa, aşı sizi enfekte eden HPV tipine karşı korumayacaktır. Aşı yapılmadan önce HPV enfenfeksiyonu taramasına gerek yoktur.
Aşı dozu yaşa göre belirlenir:
- < 15 yaş: en az 6 ay ara (6-12 ay) (bazı ülkelerde 6-24 ay) ile 2 doz
- ≥ 15 yaş: 0, 1-2 ve 6. aylarda 3 doz
Aşının etkinliği için önerilen dozlar tamamlanmalıdır. < 15 yaş adolesanlara <5 ay ara ile aşı yapılmışsa, bu kişiler 3. doz aşı olmalıdır. Bir nedenden dolayı aşı eksik dozda yapıldıysa, 26 yaşına kadar aşının eksik dozunun tamamlanması önerilir.
Son olarak Gardasil-9 aşısının her iki cinsde 9-45 yaş arasında uygulanması onaylanmıştır.
Gebelerde HPV aşısı önerilmez.
HPV aşısının yan etkileri var mıdır ?
HPV aşısına bağlı hafif-orta şiddette görülen yan etkiler şunlardır:
- Aşı yerinde kızarıklık, şişme veya ağrı
- Hafif ateş
- Baş ağrısı
- Kırgınlık
- Kas ağrısı
- Eklem ağrısı
- Baygınlık
- Bulantı
- Kusma
- Karın ağrısı
- İshal
- Nadir de olsa aşıdan sonra bayılma olabilir. O yüzden aşı uygulaması ve sonrası 15 dakika muayene masasında kalınması önerilir.
Aşının kronik ağrı sendromuna neden olduğuna dair bilgiler vardır. Bu yüzden bazı ülkelerde zorunlu aşı programlarından çıkartılmış, bazı ülkelerde de bu hastalar için özellikli ağrı poliklinikleri açılmıştır.
Kime HPV aşısı yapılmamalıdır ?
HPV aşısı gebelere ve orta-şiddetli derecede hastalığı olanlara önerilmez. Aşılar maya ve lateks içermektedir. Bunlara karşı allerjiniz varsa, bunu doktorunuza söylemelisiniz. Ayrıca, ilk doza veya aşının içeriğindeki herhangi bir maddeye karşı yaşamı tehtid eden bir alerjik reaksiyon gelişti ise aşı olmamalısınız.
HPV aşısı ne kadar koruyucudur ?
Çalışmalar HPV aşısının içeriğindeki HPV tiplerine karşı en az 10 yıl koruyucu olduğunu ortaya koymuştur. Bazı araştırmacılar aşının koruyuculuğunun çok daha uzun sürdüğünü öne sürmüştür.
Ancak, HPV aşısı her tip HPV’ye karşı koruyucu olmadığından 21 yaşından sonra rahim ağzı kanser taraması önerilmektedir.
Kızların > %80’inden fazlası aşılanırsa, erkeklerdeki HPV enfeksiyon riski de sürü bağışıklığına bağlı azalacaktır.
HPV aşısı her zaman işe yarar mı?
Aşının içerdiği HPV tiplerine karşı koruyuculuğu çok yüksektir. Özellikle rahim ağzı ve vajen kanserine karşı koruyucudur. Diğer tip HPV’lerin neden olduğu kanserlerin de riskini azaltabilir. Genital siğillerine karşı yüksek koruyuculuğu vardır.
Ancak HPV aşısı mükemmel değildir. Aşıya rağmen başka tip HPV ile de enfekte olunabilir. Ama en azından aşıda bulunan HPV tipleri ile enfeksiyon riskini azaltmak en iyisidir.
HPV aşısı diğer cinsel temasla bulaşan hastalıklardan korur mu?
Hayır. HPV aşısı sadece içinde bulunduğu HPV tiplerine karşı koruyucudur. Cinsel temasla bulaşan diğer hastalıklar HPV aşısı ile önlenemez. Bu grup hastalıktan korunmak için kondom kullanılması ve aşısı olan, örneğin, Hepatit B aşısı, olmanız gerekmektedir.
HPV aşısı olunca halen rahim ağzı kanser taraması yaptırmalı mıyım?
Evet. Tüm kadınlar, HPV aşısı olanlar dahil, rutin rahim ağzı kanser taraması yaptırmalıdır. Önerilen 21 yaşından sonra veya daha sonra cinsellik yaşanmaya başlandıysa ilk deneyimden bir yıl sonra rahim ağzı kanser taramasına “Pap smear” test ile başlanmasıdır.