İdrar kaçırma neye denir?

İstemsiz olarak kişinin idrar kaçırması veya mesane kontrolünü kaybetmesine ‘idrar kaçırma’ denir. Tıbbi olarak ‘idrar inkontinansı’ olarak adlandırılır. Eğer bu durum düzenli olarak tekrarlarsa tıbbi bir sorun olarak kabul edilir. Sık rastlanan bir problemdir.  Böyle bir şikayetiniz varsa bununla yaşamak zorunda değilsiniz. Hem tedavi seçenekleri hem de kendi başınıza yapabileceğiniz uygulamalar ile yaşam kalitenizi arttırmak mümkündür.

Farklı idrar kaçırma tipleri var mıdır?

Evet. Her bir idrar kaçırma tipinin kendine has bulguları vardır. Nasıl ve hangi koşullarda idrar kaçırdığınıza göre idrar kaçırma tipleri adlandırılır. Her bir idrar kaçırma tipi için anatomik olarak etkilenen farklı bir idrar yolları bölgesi vardır.

En sık rastlanan idrar kaçırma tipleri şunlardır:

• Stres tipi idrar kaçırma (stres inkontinans): Karın içi basıncı artışına neden olan hapşırma, öksürme, gülme, koşma veya sıçrama gibi egzersizler veya ağır yük kaldırma gibi hareketler ile leğen boşluğu döşemesine (pelvik taban) binen yük (stres) artar. Dolayısıyla mesane basıncı da artar. Eğer, pelvik taban güçlü değil ise, mesane çıkışını kontrol eden kasları kasamaz ve idrar kaçışı olur. Kadınlarda görülen en sık idrar kaçırma tipi stres tipi idrar kaçırmadır. Özellikle vajinal doğum yapmış ve menopoz sonrası kadınlarda görülür.
• Sıkışma tipi idrar kaçırma (‘urgency’ inkontinans): Sıkışma tipi idrar kaçırması olan kişiler aniden şiddetli bir idrara çıkma hissi yaşarlar. Sıklıkla bu his o kadar kuvvetlidir ki tuvalete koşarcasına yetişmeye çalışırken idrar kaçırırlar. İşte bu erteleyemeyecek aniden sıkışma hissiyle birlikte meydana gelen idrar kaçırma durumuna ‘sıkışma tipi idrar kaçırma’ denir. Mesane kası kasılır ve siz idrar kaçırmak istemediğiniz halde idrar kaçırırsınız.

Ani ve sık gelen idrara çıkma hissi olması durumunda ‘aşırı aktif mesane’den de bahsedilir. Ancak, aşırı aktif mesane tanısı alan kişilerde her zaman idrar kaçırma görülmez.

• Karışık tipte idrar kaçırma (miks inkontinans): Karışık tipte idrar kaçırma tablosu olanlarda hem stres hem de sıkışma tipi idrar kaçırma şikayetleri ve bulguları görülür.

İdrar kaçırma neden olur?

Kadınlarda en sık idrar kaçırma nedenleri şunlardır:

• Vajinal doğum öyküsü
• Travmatik doğum öyküsü
• Menopoz ve sonrası dönem
• Pelvik taban kaslarının zayıflığı
• Pelvik travma, hasar (radyoterapi gibi)
• Geçirilmiş pelvik ameliyatlar
• Nörolojik hastalıklara bağlı idrar kaçırma
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Diyabet gibi sinir sistemini de tutan sistemik hastalıklar

İdrar kaçırma artmış yaşla birlikte daha fazla görülür hale gelir. Fakat yaşlanmanın normal bir süreci değildir.

 Ne zaman doktora başvurmalıyım?

Birçok hasta idrar kaçırma durumunu konuşmaktan rahatsızlık duyar, hatta utanır ve saklar. Bu durum için yardım almakta gecikmek tedavi başarısını olumsuz etkiler. O yüzden, yaşam kalitenizi etkiliyor ve sizi mutsuz ediyorsa mutlak doktorunuza başvurmalısınız. Doktorunuz şikâyetlerinizin düzelmesi veya tümüyle iyileşmesi için size yardımcı olabilir. Hem kendi başınıza uygulayabilecekleriniz hem de diğer tıbbi tedavi önerileri hakkında bilgilendirilmeniz çok önemlidir.

 İdrar kaçırma tanısı nasıl konur?

Hangi tip idrar kaçırmanızın olduğunu doğru saptamak ve nedeni ortaya koymak, tedavi seçeneğini belirlemenin temelini oluşturur. O yüzden idrar kaçırma şikayetiniz hakkında konuşurken  utanmamalı ve dürüst olmalısınız. Hatta, görüşmeden önce aklınızdaki soruları bir liste şeklinde hazırlamanız size yardımcı olabilir.

İdrar kaçırmak şikayetinizin öyküsü yanında, tıbbi öykü ve soygeçmişiniz, ameliyat öykünüz, varsa kullandığınız ilaçlar ve kötü alışkanlıklarınız sorgulanır. Doktorunuz ayrıca size şu soruları da yöneltebilir:

• Ne zaman, ne kadar sıvı alıyorsunuz?
• Kahve ve alkol tüketiminiz ne kadar?
• Dışkılama ile ilgili bir sorununuz var mı?
• Hiç gebe kaldınız mı? Varsa doğum şekliniz ve sayısı?
• Menopoza girdiniz mi?

Yine idrar kaçırma şikayetinizin yaşam kalitenizi ne kadar bozduğunu anlamak için şunları sorabilir:

• Ne sıklıkta tuvalete gidersiniz?
• Ne sıklıkta idrar kaçırırsınız?
• Gülerken, öksürürken veya hapşırırken idrar kaçırır mısınız?
• Gece idrar yapmak için uyanır mısınız?
• Tuvaletiniz geldiği zaman tuvalete yetişmek için aceleyle mi gidersiniz?
• İdrar yaptıktan sonra idrar torbanızın boşalmadığını hisseder misiniz?

Sonra fizik muayene ve jinekolojik ultrasonunuz yapılır. Strese bağlı idrar kaçırma olup olmadığını anlamak için mesaneniz dolu olduğunda doktorunuz öksürmenizi isteyecektir. Hem ayakta hem de uzanarak yapılan bu muayene ile pelvik taban sarkması olup olmadığı da ortaya konur.

Durumunuzu daha iyi anlamak için doktorunuzun uygulayabileceği bazı testler şunlardır:

• İdrar günlüğü: Birkaç gün boyunca bir gün boyunca ne kadar sıvı aldığınız, ne sıklıkta tuvalete gittiğiniz ve ne kadar idrar yaptığınız kaydedilecektir.
• İdrar testi: Enfeksiyonunuzun olup olmadığı konusunda bilgi verir.
• İşeme sonrası kalan idrarın ölçümü: İdrar yaptıktan sonra idrar torbasında kalan idrar, artık idrar (kalıntı idrar) miktarıdır. Bir kateter yardımı ile veya ultrasonografi ile ölçülebilir. Kalıntı, idrar kaçırmayı kötüleştirebilir veya idrar yolu enfeksiyonu gibi başka bir ürolojik sorunun belirtisi olabilir.
• Ped testi: Sizden sıvı emici bir ped kullanmanız istenir. Bu test 1 – 24 saat arasında sürer. Pedin emdiği idrar miktarını tartmanız gerekir.

Ancak, tanınız herhangi bir nedenle tam olarak konulamazsa ürodinamik değerlendirme, üroflovmetri testi, daha invazif ürodinamik test, sistoskopi veya görüntüleme yöntemleri önerilebilir.

İdrar kaçırma şikayeti için kendi başına yapabileceğim şeyler var mı?

Evet. Bazı önlemler alarak şikayetinizin derecesini azaltabilir, hatta tamamen yok edebilirsiniz:

• Tükettiğiniz sıvı miktarını azaltın. Özellikle yatağa gitmeden birkaç saat öncesinde sıvı almayın. Buna rağmen bazen sıvı azaltılması sizin için tehlikeli olabilir. Çünkü sıvı alımının azaltılması vücudun sıvısız kalmasını, idrar yolu enfeksiyonunu, idrar yolu taşlarını ve kabızlığı beraberinde getirebilir.
• Şikayetlerinizi arttıran tüm besin ve içecekleri kısıtlayın. Bunlar baharatlı yiyecekler, limon, ağır kokulu peynirler, kafein, asidli içecekler veya alkol olabilir.
• Fazla kilolu iseniz zayıflayın.
• Düzenli barsak alışkanlıklarına sahip olun.
• Diyabetiniz varsa kan şeker kontrolünüzü çok iyi ayarlayın.
• İdrar söktürücü ilaç (diüretik) kullanıyorsanız ilaç aldığınız saati önceden planlayın. Bu ilaçlar birkaç saat içinde sizi idrara çıkartacaktır.

Mesane kontrol kapasitesini arttırmak için de şu teknikleri uygulayabilirsiniz:

• Mesane eğitimi: Mesane eğitiminin ilk aşaması bir işeme günlüğü tutulmasıdır. Bu bilgiler ışığında doktorunuz size idrar yapma sıklığınız konusunda önerilerde bulunacak ve sizden bunlara uymanızı isteyecektir. Mesane eğitimi sürecinde belirlenen saatlerde tuvalete gidilir. Örneğin, her saat başı olarak belirleyebilirsiniz bu düzeni. İdrar yapma hissi olmasa bile bu planı takip ederek tuvalete gitmelisiniz. Belirlenen saatler dışında idrar hissiniz gelirse de idrarınızı tutarak ancak bir sonraki saatte tuvalete gitmelisiniz. Her saat başı tuvalete gitmeye alıştıktan sonra ise süreyi açarak daha seyrek tuvalete gidilmelidir. Zaman içinde mesanenizi 3-4 saat bekleyebilecek şekilde eğitebilirsiniz.
• Kegel egzersizleri (pelvik kas egzersizleri): Pelvik taban kasları mesane çıkışını kontrol eden kaslardır. Bu kasların güçlendirilmesi idrar kaçırmayı önler veya azaltır. Doğru teknik öğrenilmesi için bir eğitim süreci gerekir.

İdrar kaçırması nasıl tedavi edilir?

Tedavi şekli, idrar kaçırma tipine, ne kadar şiddetli olduğuna ve neyin sebep olduğuna göre belirlenir. İdrar kaçırmayla kendi başına üstesinden gelme tedavileri çoğu zaman ilaç tedavisiyle birleştirilir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

1. İlaç tedavisi: Mesaneyi gevşetmeye yöneliktir.
2. Cerrahi tedavi: Stres tip idrar kaçırma durumunda uygulanır. Yaşınız, idrar kaçırmanızın şiddeti, şikayetlerinizin rahatsızlık düzeyi ve genel sağlık durumunuza göre doktorunuzla beraber sizin için uygun olan yöntemi seçebilirsiniz.
3. Sinir uyarılması: Nöromodülasyon olarak biline bu yöntem ile mesaneyi gevşeten sinirler elektrik akımı ile uyarılır.

İdrar kaçırması tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmemiş idrar kaçırma durumu enfeksiyonlara, ciltte kızarıklıklara veya cinsel sorunlarına yol açabilir. Ayrıca depresyon, stres, kendine saygının zedelenmesi ve utanmaya neden olabilir. Bir taraftan yaşam kalitenizi bozarken bir taraftan da kendinizi toplumdan ayırmaya, iş ve sosyal hayatınızın bozulmasına yol açabilir.

Günlük hayatımda idrar kaçırma ile nasıl baş edebilirim?

Genel yaşam tarzı değişiklikleri idrar kaçırma şikayetinizi kontrol etmenizde ve yaşam kalitenizi arttırmanızda yardımcı olabilir. Doktorunuzun öğütlerini dinleyiniz.

Nerede bulunursanız bulunun, en yakın tuvaletin nerede olduğunu daima öğrenin.

Mesanenizi her 2-4 saatte bir ve her gece yatmadan önce boşaltmaya çalışın. Acele ederken düşmeyi önlemek için gece lambasını açın ve banyonuza tutunma barı koyun.

İdrar kaybını kontrol edebileceğiniz birçok emici özellikli pedler bulunmaktadır. Çoğu ürün normal iç çamaşırdan daha kalın değildir ve günlük kıyafetlerinizin altına kolayca giyebilirsiniz. Kaçırma pedleri menstrual pedlerden farklıdır, hangi ürünü kullanacağınızdan emin değilseniz yardım isteyiniz.

Kasık bölgenizi temiz ve kuru tutmak için pedlerinizi mümkün olduğunca düzenli olarak değiştiriniz.  Bu cilt iritasyonlarını ve kokuyu engellemeye yardımcı olur. Pedler genellikle eczanelerde, süpermarketlerde ve medikal ürün mağazalarında bulunabilir.

Sunum için lütfen tıklayın.