Acil doğum kontrol yöntemi var mıdır?
Evet. Çok özel durumlarda gebelikten korunmak için başvurulan yöntemlere ‘acil doğum kontrol yöntemleri’ denir. Şu durumlarda bu acil yöntemlerin kullanılması önerilir:
- Normalde kullanılan doğum kontrol hapının peşi sıra birkaç gün unutulması
- Kondomun yırtılması veya kayması
- Korunmasız ilişkide bulunmak
- İstenmeyen cinsel ilişki: Cinsel saldırı veya tecavüz
Kaç tip acil doğum kontrol yöntemi vardır?
İki tip yöntem vardır.
- Ertesi gün hapları
- Bakırlı olan rahim içi araç
Nasıl gebelikten korurlar?
Bakırlı rahim içi araç, rahim iç döşemesinin döllenmiş yumurtanın yerleşmesine uygun olmayan bir ortam haline dönüşmesini sağlar. Bunu, bakıra karşı vücudun geliştirdiği yabancı cisim reaksiyonu ile gerçekleştirir.
Ertesi gün hapları ise öncelikle yumurtalığın bir yumurtayı serbest bırakmasını, yani yumurtlamayı engelleyerek gebelikten korur. Ayrıca, yumurtanın döllenmesini ve döllenmiş bir yumurtanın rahime yerleşmesini önleyerek de etkinlik gösterir.
Bu yöntemlere başvurduğunuzda zaten gebe iseniz işe yaramazlar.
Ertesi gün hapları çeşitli midir?
Üç tip ertesi gün hapı vardır:
- Levonorgestrel içeren ertesi gün hapları
- Ulipristal asetat içeren ertesi gün hapı
- Normalde kullanılan doğum kontrol hapları (kombine ilaçlar): Farklı dozları, doktor yönetimi altında acil kontrasepsiyon olarak kullanılabilir. Ancak bunları acil amaçla daha yüksek dozlarda almalısınız. Diğer ertesi gün haplarına göre daha az etkindirler ve daha fazla bulantı yapabilirler. Kaç gün ve kaç tane almanız gerektiğini doktorunuza danışmalısınız.
Türkiye’deki ertesi gün hapları nelerdir?
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu internet sitesinden alınan bilgilere göre Türkiye`de 1.5 mg levonorgestrel ve 30 mg ulipristal asetat içeren ertesi günü hapı ürünler bulunmaktadır. Bu molekülleri içeren ürünler farklı ertesi günü hapı markaları olarak pazara sunulmuştu
- Levonorgestrel 1.5 mg içeren ertesi gün hapı markaları: Reçetesiz de alınabilir. Ancak bazı markalar 16 yaş ve altındaki kadınlar için reçete gerektirir.
Norlevo, ERTES72, Postpill markalı ürünler
- Ulipristal asetat 30 mg içeren ertesi gün hap: Reçete ile satılır
ELLA markalı hap
Hangi ertesi gün hapını seçmeliyim?
Ertesi gün hapını doğru seçmek hamileliği başarılı bir şekilde önleme şansını artırabilir. Levonorgestrel içeren ertesi gün hapları, yüksek vücut kitle indeksine (VKİ > 30) (kilo > 75 kg) sahip kadınlarda daha az etkilidir. Yüksek VKİ’ne sahip kadınlar ulipristal asetatı daha etkili bir seçenek olarak bulabilirler. Ayrıca, yine bu kişiler bakırlı rahim içi aracı acil korunma yöntemi olarak kullanabilirler.
İlişkiden ne kadar sonra uygulanabilirler?
Cinsel ilişkiden sonra 5 güne kadar döllenme meydana gelebilir. O yüzden bakırlı rahim içi araç ilişkiden sonraki ilk 5 gün içinde uygulanmalıdır. Bu yöntem hem acil hem de uzun süreli olarak düşünülmelidir. Yerleştirildikten sonra 5 yıl koruyuculuğu vardır. En etkin acil doğum kontrol yöntemi bakırlı rahim içi araçtır.
Ertesi gün hapları ne kadar çabuk kullanılırlarsa o kadar etkindirler. İlişkiden sonraki 5 gün içinde alınmalıdırlar. Ancak ilk 72 saatte alındıklarında daha koruyucudurlar.
İlaçların nasıl ve ne zaman alınacağı konusunda tavsiyeler, markalar arasında değişiklik gösterdiğinden, paketlerdeki reçeteleme bilgilerini daima okumalısınız.
Eğer korunmasız / istenilmeyen ilişkiden sonra 3 gün geçmişse ulipristal veya bakırlı rahim içi araç daha iyi seçeneklerdir. Normalde kullanıdığınız doğum kontrol hapını unuttuğunuz için ulipristal aldıysanız düzenli aldığınız doğum kontrol hapına devam etmek için en az 5 gün bekleyin. Çünkü ulipristal doğum kontrol haplarının çalışma şeklinde problemlere neden olabilir. Düzenli kullandığınız doğum kontrol ilacına tekrar başlasanız bile bir sonraki adetinize kadar kondom kullanmalısınız.
Acil doğum kontrol yöntemi kullansam da gebe kalabilir miyim?
Evet. Yöntemlerin etkinlikleri çok çeşitli faktörlere bağlıdır. Korunmasız/istemeyen ilişkiden ne kadar sonra uygulandıkları, adetin hangi gününde olduğunuz ve kilonuz gebelikten korunma oranına etkilidir.
İlk 72 saat içinde kullanıldıklarında:
- Bakırlı rahiç içi araç en etkilidir ve ve gebeliği >%95 önler.
- Ulipristal içeren hap %67 gebeliği önler.
- Levonorgestrel içeren haplar %50 gebeliği önler. 75 kilodan fazla iseniz ertesi gün haplarının etkinlikleri daha düşüktür ve rahim içi araç çok daha mantıklıı bir seçenektir.
Ertesi gün hapları “hamilelik” olmadan oluşmasını engeller. Bu nedenle, cinsel ilişkiden ilk 72 saat içerisinde alınması gereklidir. Ertesi gün haplarıı kullanmadan önce varolan, yerleşik bir gebeliği bozmaz. Eğer hamilelik başlamışsa düşüğe neden olmaz.
Ayrıca, bir kişi hapı aldıktan kısa bir süre sonra doğum kontrolü olmadan ilişkide bulunursa, hamileliğe karşı koruma sağlamazlar. Cinsel ilişki kurmak isteyen herkes önceden doğum kontrol hapı kullanıp ona devam etmeye başladıysa bile bir sonraki adet kanamasına kadar her ilişkide kondom kullanmalıdır.
Ertesi gün hapını içtikten sonra kusarsam ne olur?
Ertesi gün haplarının yan etkilerinden biri de mide bulantısı ve kusmadır. Hapı, içtikten sonraki 3 saat içinde kusma meydana gelirse etkinliğini kaybeder. Ertesi gün hapını aldıktan sonra kusan herkes ek bir doz almalıdır. Bu sefer kusmaya karşı etkin bir ilaç (meclizin içeren) kullanabilirsiniz. Zaten doğum kontrol hapını alırken de bulantı oluyorsa levonorgestrel içerenleri denemelisiniz.
Ertesi gün hapı yan etkileri nelerdir?
Ertesi gün haplarının acil bir doğum kontrol yöntemi olduğu unutulmamalıdır. Sık kullanılması ciddi yan etkilere neden olabilir. Ayrıca cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamazlar.
Ertesi gün haplarının yan etkileri şunlardır:
- Adet düzeninde bozulma
- Memede hassasiyet
- Baş dönmesi, baş ağrısı
- Kramp
- Mide bulantısı, kusma
- Pıhtı atması (emboli)
Ertesi gün hapının sık kullanımı, düzensiz ve öngörülemeyen dönemler gibi adet düzensizliklerine neden olabilir. Gebe kalmışsanız veya zaten ilacı aldığınızda gebe iseniz düşüğe neden olmaz. Ancak fetüslar için riskleri net bilinmemektedir. Bazı hamile hayvanlar çalışmalarında, gebeliğin ilk üç ayında ulipristal asetat aldıktan sonra fetusta olumsuz etkiler bildirilmiştir. Yine, aynı nedenlerden dolayı emziren kadınların da ertesi gün hapları kullanması önerilmez.
Ertesi gün hapı aldıktan sonra ne zaman adet görmeliyim?
Eğer normalde kullandığınız doğum kontrol hapını unuttuğunuz için ertesi gün hapı kullanmamışsanız, sıklıkla beklenen adet tarihinden 1 hafta önce adet görmelisiniz. Ulipristal aldıysanız adetiniz normal beklediğiniz tarihten birkaç gün daha gecikebilir. Ancak 3-4 hafta içinde adet olmazsanız hangi yöntemi kullandıysanız kullanın mutlaka gebelik testi yaptırmalısınız. Eğer adet görseniz bile kanamaya devam eder veya bildiğinizden daha farklı bir ağrı hissederseniz doktorunuza başvurmalısınız.
Normalde kullandığınız doğum kontrol hapını unuttuğunuz için ertesi gün hapı kullandıysanız ertesi gün hapından sonra kalan düzeninize devam etmelisiniz. İlacı bıraktıktan sonraki bir hafta içinde adet olmazsanız da doktora başvurmalısnız. Bir haftadan uzun süren kanama veya lekelenmeniz olursa veya şiddetli alt karın ağrısı yaşarsanız doktora başvurmalısınız.